Instrumenty pochodne pojawiły się na rynku finansowym już w latach 70. ubiegłego wieku. Wprowadzone zostały ze względu na zmienność cen towarów, akcji, kursów walutowych i stóp procentowych, które miały wówczas miejsce na całym świecie. Chcąc je właściwie stosować, każdy inwestor powinien zdawać sobie sprawę z tego, czym są i jakie pełnią funkcje. W poniższym artykule starannie tłumaczymy wszystko, co powinieneś wiedzieć na temat instrumentów pochodnych.
Rynek instrumentów pochodnych — co warto wiedzieć?
Rynek instrumentów pochodnych to miejsce, gdzie dokonywane są transakcje dotyczące instrumentów finansowych, których wartość zależy od wartości innych aktywów, takich jak akcje, obligacje, waluty czy surowce. Instrumenty te są nazywane pochodnymi, ponieważ ich wartość pochodzi od wartości innych aktywów, zwanych aktywami bazowymi lub podstawowymi.
Na rynku instrumentów pochodnych dokonywane są transakcje obejmujące różne rodzaje instrumentów pochodnych, takie jak opcje, kontrakty futures, kontrakty na różnicę (CFD), swap, cap&floor, oraz wiele innych. Inwestorzy korzystają z tych instrumentów w celu zarządzania ryzykiem, spekulacji, dostępu do trudno dostępnych rynków, zwiększenia możliwości inwestycyjnych oraz ulepszania portfela.
Rynek instrumentów pochodnych jest zdecentralizowany, co oznacza, że nie ma jednego centralnego miejsca, gdzie odbywają się transakcje. Zamiast tego, handel odbywa się za pośrednictwem giełd, rynków pozagiełdowych (z j. ang. over-the-counter, OTC) oraz platform handlowych internetowych.
Przejdźmy jednak do istoty artykułu, jaką jest zrozumienie, czym są instrumenty pochodne, jakie pełnią funkcje i o czym warto wiedzieć, decydując się na stosowanie derywatywów.
Czym są instrumenty pochodne?
Pochodne Instrumenty finansowe są jednym z najważniejszych i jednocześnie najbardziej skomplikowanych narzędzi finansowych na rynku. Nazwa wywodzi się z tego, że ich wartość zależy od innych instrumentów lub zdarzeń związanych z rynkami finansowymi. Instrumenty pochodne nazywane są inaczej derywatywami lub derywatami. Ich naczelnym celem jest zabezpieczenie się przed ryzykiem związanym z fluktuacją cen aktywów (nieregularną zmiennością) lub pozyskanie zysków z takiej fluktuacji.
Rodzaje instrumentów pochodnych i ich funkcje
Instrumenty pochodne są tworzone na podstawie innych aktywów, takich jak akcje, obligacje, indeksy giełdowe, surowce, waluty itp. Wartość instrumentu pochodnego zależy od zmiany wartości aktywów bazowych, na podstawie których został stworzony. Dzięki temu inwestorzy mogą dokonywać transakcji na rynkach finansowych bez konieczności posiadania fizycznych aktywów bazowych.
Przykładami pochodnych instrumentów finansowych są m.in.:
- opcje — umowy, które dają inwestorowi prawo do kupna lub sprzedaży aktywów bazowych w określonym czasie i po określonej cenie;
- kontrakty terminowe (futures) — są umowami, które obligują strony do sprzedaży lub kupna aktywów bazowych w skonkretyzowanym czasie i po wcześniej wskazanej cenie;
- kontrakty swap — to umowy wymiany przepływów finansowych;
- kontrakty różnic kursowych (CFD) — umożliwiają inwestorom inwestowanie w ceny aktywów bazowych bez konieczności ich posiadania;
- kontrakty forward — podobnie jak w przypadku kontraktów terminowych (futures), kontrakty forward obejmują kupno bądź sprzedaż aktywów po ustalonej cenie w przyszłości. To, co je od siebie różni, to fakt, iż kontrakty forward nie są uznawane za przedmiot giełdowego obrotu, a porozumienie, pomiędzy dwoma różnymi jednostkami (instytucjami) finansowym tudzież klientem a daną instytucją.
Wyszczególnione powyżej rodzaje pochodnych instrumentów finansowych skupiają się na spełnianiu dwóch pryncypialnych zadań. Pierwszym z nich jest funkcja ubezpieczeniowa. Derywatywy chronią inwestora przed nieoczekiwanym spadkiem lub wzrostem ceny instrumentu pierwotnego. Z kolei druga funkcja instrumentów pochodnych określana jest mianem spekulacyjno-dochodowej. Umożliwia ona osiąganie korzyści finansowych (zysku), wynikających z kupna i sprzedaży derywatów, wynikającej ze zmiany ich wartości. Korzyść tę nazywa się również spekulacją.
Instrumenty pochodne – zastosowanie w inwestycjach i zarządzaniu ryzykiem finansowym
Instrumenty pochodne są powszechnie stosowane w inwestycjach, handlu na rynkach finansowych oraz w zarządzaniu ryzykiem finansowym. Są one szczególnie popularne wśród spekulantów, którzy korzystają z nich w celu uzyskania zysków z fluktuacji cen na rynkach finansowych. Jednocześnie instrumenty pochodne pozwalają również przedsiębiorstwom na zabezpieczenie się przed ryzykiem rynkowym, np. niekorzystną zmianą cen surowców bądź kursów walut.
Ogromnym atutem stosowania instrumentów pochodnych w zarządzaniu ryzykiem finansowym oraz inwestycjach, niepodważalnie jest możliwość zarobku nawet w sytuacji, kiedy wartość instrumentu bazowego ulega spadkowi. Co ważne, w przypadku wysokiego poziomu dźwigni finansowej, derywatywy ułatwiają podejmowanie transakcji przynoszących zysk.
Ponadto instrumenty pochodne umożliwiają inwestorom dostęp do rynków, do których trudno jest uzyskać bezpośredni dostęp, takich jak rynki walutowe czy rynki towarowe.
Warto jednak pamiętać, że stosowanie instrumentów pochodnych wiąże się także z pewnym ryzykiem. Chcąc czerpać korzyści z ich używania, należy się z nimi zapoznać i dokonać racjonalnej oceny ryzyka.
Instrumenty pochodne i ryzyka związane z ich wykorzystaniem
Ryzyko związane z wykorzystaniem instrumentów pochodnych zależy od wielu czynników, takich jak rodzaj instrumentu pochodnego, sposób jego wykorzystania oraz warunki rynkowe.
Ważnym elementem stosowania pochodnych instrumentów finansowych, jest pojęcie ich dość złożonej struktury oraz ryzyka związanego z ich wykorzystaniem. W przypadku błędów w oszacowaniu ryzyka lub nieodpowiedniego wykorzystania derywatów może dojść do poważnych strat finansowych.
Ogólnie rzecz biorąc, instrumenty pochodne są bardziej ryzykowne niż inne instrumenty finansowe z tego względu, że ich wartość zależy od wartości innych aktywów, wśród których wymienić należy akcje, obligacje, waluty czy surowce. Wprowadzają one ponadplanowe czynniki ryzyka, takie jak:
- ryzyko rynkowe,
- ryzyko kredytowe,
- ryzyko likwidacji,
- ryzyko operacyjne,
- ryzyko związane z nieuczciwością kontrahenta.
Potencjalne jest również wystąpienie sytuacji, w której wartość instrumentu pochodnego znacznie różni się od wartości jego podstawowego aktywa, co nazywa się efektem dźwigni finansowej (z j. ang. leverage effect). W takim położeniu zmiany wartości instrumentu pochodnego są większe niż zmiany wartości aktywów podstawowych, co może pociągać za sobą ogromne straty.
Podsumowując, instrumenty pochodne mogą być używane w celu zarządzania ryzykiem, spekulacji, dostępu do trudno dostępnych rynków, zwiększenia możliwości inwestycyjnych oraz ulepszania portfela inwestycyjnego. Należy jednak mieć na uwadze, że ich stosowanie wiąże się z pewnym ryzykiem i wymaga odpowiedniej wiedzy, doświadczenia oraz zdroworozsądkowej oceny ryzyka.
Zobacz również:
- Akcje fizyczne, akcje CFD i opcje — jakie są między nimi różnice?
- Handel CFD i wszystko co musisz wiedzieć
- Kontrakty CFD – co to jest?
